İnternet Necə Yarandı? | Rəqəmsal Dövrün Başlanğıcı

Giriş

Bu gün hər gün istifadə etdiyimiz internet – alış-verişdən sosial mediaya, təhsildən xəbərlərə qədər – həyatımızın ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Amma heç düşündünüzmü, internet necə yaranıb? Haradan başladı və bu günkü formaya necə gəldi?

Bu yazıda internetin yaranma tarixini, inkişaf mərhələlərini və onun bugünkü gücünü əhatə edəcəyik.

---

1. Hər şey necə başladı? | ARPANET dövrü

İnternetin yaranışı 1960-cı illərə gedib çıxır. ABŞ Müdafiə Nazirliyinə bağlı olan DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) tərəfindən yaradılan ARPANET, internetin ilk forması sayılır.

ARPANET-in məqsədi:

Məlumatların bir neçə kompüter arasında təhlükəsiz və sürətli ötürülməsi

Əgər bir mərkəz sıradan çıxsa belə, şəbəkənin işləməyə davam etməsi

Bu ideya "desentralizasiya" prinsipi ilə işləyirdi. Yəni bir mərkəz yox idi – məlumatlar şəbəkə daxilində dolaşırdı.

---

2. İlk bağlantılar və elektron poçt

1971-ci ildə ilk e-poçt mesajı göndərildi. Bu, insanların bir-biri ilə fərqli kompüterlər üzərindən rabitə qura bilməsinin ilk addımı idi. 1980-ci illərdə isə artıq universitetlər və tədqiqat mərkəzləri arasında daha geniş əlaqələr qurulmağa başlandı.

---

3. “İnternet” anlayışının formalaşması

1983-cü ildə ARPANET-də TCP/IP protokolu tətbiq edildi. Bu, bu gün də internetdə istifadə edilən əsas məlumat ötürmə standartıdır.

Bu protokolun tətbiqindən sonra “şəbəkələrin şəbəkəsi” – yəni internet anlayışı formalaşdı.

---

4. World Wide Web (WWW): İnternetin üzü

1990-cı ildə britaniyalı kompüter mühəndisi Tim Berners-Lee, WWW – World Wide Web konseptini təqdim etdi. Bu sistem insanların veb səhifələr yaratmasına və bu səhifələrə hiperlinklərlə keçid etməsinə imkan verdi.

Bununla birlikdə:

Brauzerlər yarandı (ilk brauzerlərdən biri “Mosaic” idi)

Veb saytlar meydana çıxdı

İnternet daha geniş kütləyə çatmağa başladı

---

5. 2000-ci illər: Sosial media və mobil dövr

2000-ci illərin əvvəllərində internet yeni mərhələyə keçdi:

Google, Facebook, YouTube kimi platformalar yaradıldı

Mobil cihazlar internetə çıxışı daha da asanlaşdırdı

Bulud texnologiyaları, online ödənişlər və e-ticarət sürətlə inkişaf etdi

---

6. Bugünkü İnternet: Süni intellekt, 5G və daha nələr...

İnternet bu gün artıq yalnız kompüterlərlə məhdudlaşmır. Smartfonlar, televizorlar, ağıllı ev sistemləri və hətta avtomobillər də internetə bağlıdır.

Son illərdə isə:

Süni intellekt (AI) internetin təməl daşına çevrilir

5G texnologiyası ilə daha sürətli bağlantılar mümkündür

Metaverse və blokçeyn texnologiyaları yeni internet dövrünü formalaşdırır

---

Nəticə

İnternet yalnız texnologiya deyil – o, insanlar arasında ünsiyyəti dəyişdirən, dünyanı kiçildən, bilikləri hamıya açıq edən möhtəşəm bir ixtiradır. Onun yaranması, inkişafı və gələcəyi, bəşəriyyətin ən mühüm yeniliklərindən biri kimi tarixə düşüb.