I Dünya Müharibəsi (1914–1918) XX əsrin ən böyük fəlakətlərindən biri kimi tarixdə iz qoydu. Bu müharibə yalnız Avropanın deyil, bütün dünyanın siyasi xəritəsini dəyişdi. Amma sual budur: Bir güllədən başlayan dünya savaşı necə baş verdi?
Başlanğıc – Sarayevo sui-qəsdi
28 iyun 1914-cü ildə Avstriya-Macarıstan imperiyasının vəliəhdi Frans Ferdinand Bosniyanın paytaxtı Sarayevoda serb millətçisi tərəfindən qətlə yetirildi. Bu hadisə sadəcə bir sui-qəsd deyildi – illərlə yığılan milli, siyasi və hərbi gərginliklərin partlaması üçün bəhanəyə çevrildi.
Müharibəyə aparan səbəblər
Müharibənin kökündə bir neçə əsas amil dayanırdı:
Millətçilik dalğası: Xüsusilə Balkanlarda müxtəlif xalqlar müstəqillik uğrunda mübarizə aparırdı.
Müstəmləkə uğrunda rəqabət: İngiltərə, Fransa və Almaniya Afrikada və Asiyada təsir dairələri uğrunda yarışırdı.
Silahlanma yarışı: Avropa dövlətləri görünməmiş sürətlə hərbi güclərini artırırdı.
Hərbi ittifaqlar: İki böyük blok yaranmışdı – Antanta (İngiltərə, Fransa, Rusiya) və Üçlük İttifaqı (Almaniya, Avstriya-Macarıstan, İtaliya).
“Bir güllə” necə dünya savaşına çevrildi?
Frans Ferdinanda edilən sui-qəsd Avstriya-Macarıstanın Serbiyaya ultimatum verməsinə səbəb oldu. Rusiya Serbiyanı müdafiə etdi, Almaniya isə Avstriyanı dəstəklədi. Ardınca Fransa, İngiltərə və digər ölkələr də döyüşə qoşuldu. Beləcə, bir neçə həftə ərzində lokal münaqişə qlobal savaşa çevrildi.
Müharibənin nəticələri
Təxminən 10 milyon insan həlak oldu, 20 milyondan çox insan yaralandı.
Bir çox imperiyalar – Alman, Osmanlı, Avstriya-Macarıstan və Rusiya imperiyaları süqut etdi.
Yeni dövlətlər yarandı və sərhədlər dəyişdi.
Versal müqaviləsi imzalandı, amma bu müqavilə gələcəkdə II Dünya Müharibəsinin əsas səbəblərindən biri oldu.
Nəticə – Bir güllənin dərsi
I Dünya Müharibəsi göstərdi ki, bir hadisə bəzən bütün dünyanı dəyişə bilər. Sarayevo gülləsi yalnız bir vəliəhdi öldürmədi – milyonlarla insanın həyatını dəyişdi, dövlətləri yıxdı və yeni dünya düzəninin əsasını qoydu.
Tags
Necə baş verdi?