İraq-Küveyt Müharibəsi: Sadə və Anlaşılır Xronologiya

1990-1991-ci illərdə baş verən İraq-Küveyt münaqişəsi, Yaxın Şərqdə böyük siyasi və hərbi dəyişikliklərə səbəb oldu. Bu yazıda hadisələrin sadə, aydın və xronoloji izahını təqdim edirik.

1. Münaqişənin Başlanğıcı – Niyə İraq Küveyti işğal etdi?

1980–1988-ci illərdə İraq uzun və dağıdıcı İran-İraq müharibəsini keçirdi. Bu müharibə İraqın iqtisadiyyatını zəiflətdi və ölkə böyük borclara düşdü. Səddam Hüseyn Küveyti günahlandırırdı, çünki:

Küveytin neft hasilatını artırması, neftin qiymətini aşağı salırdı.

Səddam iddia edirdi ki, Küveyt İraqın neftini oğurlayır.

Tarixi olaraq Küveytin bir vaxtlar Osmanlı dövründə Bəsrə vilayətinə bağlı olduğunu əsas gətirərək, Küveyti İraqın “ərazi hissəsi” kimi görürdü.

2. İşğal – 2 Avqust 1990

1990-cı il, 2 avqustda İraq ordusu Küveyti qəfil hücumla işğal etdi. Cəmi bir neçə günə ölkə tamamilə nəzarət altına alındı. Səddam Hüseyn Küveyti İraqın 19-cu vilayəti elan etdi.

3. Beynəlxalq Reaksiya

İraqın bu addımı dünya ölkələrinin sərt reaksiyası ilə qarşılandı:

BMT təcili İraqın Küveytdən çıxmasını tələb etdi.

ABŞ və Qərb ölkələri Körfəzdə hərbi qüvvələr yerləşdirdi.

Koalisiya qüvvələri formalaşdı – 35 ölkədən ibarət beynəlxalq güc.

4. "Səhrada Fırtına Əməliyyatı" – 17 Yanvar 1991

İraqın geri çəkilməməsinə cavab olaraq, 17 yanvar 1991-də ABŞ başda olmaqla koalisiya qüvvələri hava hücumlarına başladı.

Əməliyyat iki mərhələdən ibarət idi:

Hava əməliyyatları: İraqın hərbi infrastrukturu bombalandı.

Quru əməliyyatı: Fevralın sonunda İraq ordusu geri çəkilməyə məcbur edildi.

5. Geri çəkilmə və “Ölüm Şossesi”

İraq ordusu Küveytdən təhlükəli və nizamsız şəkildə geri çəkilərkən, Highway 80 adlanan magistralda bombalandı. Bu hadisə “Ölüm Şossesi” adı ilə tarixə düşdü.

---

6. Müharibənin Sonu – 28 Fevral 1991

28 fevralda müharibə rəsmi olaraq dayandırıldı. Küveyt azad edildi, amma İraqın daxili vəziyyəti daha da çətinləşdi. Bundan sonra İraqda ayrılıqçı və etnik üsyanlar baş qaldırdı.

Nəticələr və Təsirlər

İraq iqtisadi və hərbi cəhətdən zəiflədi.

Səddam Hüseyn hakimiyyətdə qaldı, amma beynəlxalq sanksiyalar gücləndi.

ABŞ-ın Yaxın Şərqdə nüfuzu artdı.

Küveyt öz müstəqilliyini qorudu, lakin böyük dağıntılara məruz qaldı.

Yekun söz

İraq-Küveyt müharibəsi müasir tarixdə ilk canlı yayımlanan müharibələrdən biri oldu. Bu münaqişə, həm region, həm də dünya üçün geosiyasi dönüş nöqtəsi sayılır.