Niyə bəziləri tənqidə pis reaksiya verir?

Tənqid – nə qədər konstruktiv və yaxşı niyyətlə deyilsə də – bəziləri üçün dərindən yaralayıcı ola bilər. Eyni cümlə bir insanı inkişaf etdirməyə sövq edərkən, digərini müdafiəyə və ya emosional dağılmaya aparır. Bəs nə üçün?

Tənqidə qarşı həssaslığın psixoloji əsasları

1. Özünə dəyər hissinin zəif olması

Özünü dəyərsiz və ya kifayət qədər yaxşı görməyən biri üçün tənqid, sanki bu daxili qorxunun təsdiqi kimidir. Onun üçün bu cür tənqid sadəcə bir fikir deyil, şəxsiyyətinə yönəlmiş hücum kimi hiss edilir.

2. Uşaq yaşlarında formalaşan tənqid travması

Uşaqlıqda valideyn və ya müəllimlər tərəfindən tez-tez və sərt şəkildə tənqid olunmuş insanlar, bu travmanı yetkin yaşda da daşıyırlar. Kiçik bir fikir belə onlarda keçmiş hissləri oyadır.

3. Perfeksionizm (mükəmməllik ehtiyacı)

Perfeksionist insanlar hər şeyi ideal etməyə çalışır. Onlar üçün tənqid uğursuzluğun sübutudur və qəbul etmələri çətin olur. Tənqid, onların öz gözündə "kifayət qədər yaxşı olmamaq" qorxusunu alovlandırır.

4. Müdafiə refleksi

Tənqid bəzən təhlükə kimi qəbul olunur və beyin “mübarizə və ya qaç” refleksini işə salır. Bu zaman insan ya sərt cavab verir, ya da tamamilə uzaqlaşır.

Tənqidi qəbul etmək öyrənilə bilərmi?

Əlbəttə! Tənqid əslində güzgü rolunu oynayır. Biz bəzən özümüzdə görə bilmədiklərimizi başqalarının gözü ilə dərk edirik. Amma bunun üçün bəzi daxili dəyişikliklər lazımdır:

1. Tənqidlə şəxsiyyətini eyniləşdirmə

Sən bir səhv deyilsən – sadəcə bir davranışın tənqid olunur. Bu fərqi anlamaq ilk addımdır.

2. Duyğularını müşahidə et

Tənqidə əsəbiləşdiyində dərhal cavab vermə. Özünə sual ver: "Bu məni niyə bu qədər narahat etdi?"

3. Faydalanacaq məqamı ayır

Hər tənqid pis niyyətli deyil. Faydalı bir mesaj varsa, onu al. Qalan hissəsini burax.

4. Əmin olduğun insanlardan rəy istə

Qorxduğun yerdən deyil, güvəndiyin və səmimi fikrini deyəcək insanlardan geribildirim al.

Nəticə

Tənqid, inkişaf üçün bir siqnaldır – amma onun necə səsləndiyi qədər, bizim onu necə dinlədiyimiz də önəmlidir. Bəzən tənqidin bizə nə demək istədiyinə yox, onun bizdə oyatdığı hisslərə reaksiya veririk. Tənqiddən qorxmaq əvəzinə, onu öz güclü tərəflərimizi kəşf etmək üçün fürsətə çevirmək, həyat keyfiyyətimizi yüksəldə bilər.